Етістік (الْفِعْلُ) дегеніміз не?
Араб тілінде Етістік (al-fiʿl) белгілі бір уақытта орын алатын әрекетті немесе күйді білдіретін сөз.
In Arabic, a Fi'l (الْفِعْلُ) is a word that indicates an action or a state occurring in a specific time.
Негізгі түрлері (Main Types):
Етістіктер әдетте олардың шақтарына байланысты бөлінеді:
Verbs are primarily categorized based on their tense:
- Өткен шақ (الفِعْلُ الْمَاضِي) (al-fiʿl al-māḍī): Аяқталған әрекетті білдіреді. Мысалы: كَتَبَ (kataba) - ол жазды (he wrote).
- Осы/Келер шақ (الفِعْلُ الْمُضَارِعُ) (al-fiʿl al-muḍāriʿ): Қазір немесе болашақта орын алатын әрекетті білдіреді. Мысалы: يَكْتُبُ (yaktubu) - ол жазып жатыр / ол жазады (he is writing / he writes / he will write).
- Бұйрық рай (فِعْلُ الْأَمْرِ) (fiʿl al-amr): Бұйрықты немесе өтінішті білдіреді. Мысалы: اُكْتُبْ (uktub) - жаз! (write!).
Түбір және Өлшемдер (Root and Patterns - وَزْن):
Араб етістіктерінің көпшілігі әдетте үш әріптен тұратын түбірден (جذر - jidhr) шығады. Бұл түбірлер әртүрлі мағыналарды білдіретін белгілі бір өлшемдерге (أوزان - awzān) салынады.
Most Arabic verbs are derived from a root (جذر - jidhr), typically consisting of three letters. These roots are placed into specific patterns (أوزان - awzān) which convey different shades of meaning.
Мысалы, ك ت ب (k-t-b) түбірі жазуға байланысты:
For example, the root ك ت ب (k-t-b) relates to writing:
- كَتَبَ (kataba) - ол жазды (he wrote) - Негізгі өлшем (Basic pattern I)
- كَاتَبَ (kātaba) - ол хат алысты (he corresponded with) - III өлшем
- اِكْتَتَبَ (iktataba) - ол жазылды/көшірді (he subscribed/copied) - VIII өлшем
- تَكَاتَبَ (takātaba) - олар бір-біріне жазды (they wrote to each other) - VI өлшем